ТАБИАТНИ АСРАШ ЎЗЛИКНИ АСРАШ ДЕМАКДИР

Сўнгги ўн йиллик статистикасига кўра, метеорологик ёки гидрологик табиий офатлар келиб чиқиши ҳолатларининг 80 фоиздан ортиғи башорат қилинган, аниқ кўрсатиб берилган. Шу боис, ҳар йили айни муаммога бағишлаб тарғибот тадбирлари ташкил этилади. Йиллар давомида “Келажак иқлими”, “Об-ҳаво, иқлим, сув ва барқарор ривожланиш”, “Хавфнинг олдини олиш ва табиий офатлар оқибатини юмшатиш» шиорлари остида қатор профилактик тадбирлар ўтказилган.

Бугунги кунда инсоният тўқнаш келаётган энг глобал муаммолардан бири -иклим исишидир. Иқлимдаги салбий ўзгаришлар туфайли дунё океанларининг cатхи ўтган асрда сўнгги 2,8 минг йилдан кўра тезрок кўтарилди. Агар вазият шу тахлит давом этса, 2100 йилга бориб сув сатҳи 1,3 метргача кўтарилиши мумкин.  

Бугун ерда ҳаво ҳарорати ўртача 15 даража илиқ бўлса, океан сувининг ҳарорати 3,5 даражани ташкил этмокда. Чунки океан суви таркибида карбонат ангидрид (таҳминан 140 миллиард тонна, атмосферада эса ундан 60 марта кам) ва бошқа иссиқхона газлари миқдори нисбатан кўп. Бу эса иссиқхона газларини муайян табиий жараёнлар туфайли атмосферага кўтариб, Ер иқлимига ўз таъсирини ўтказмоқда.  Қолаверса, автомобиль, самолёт ҳамда поездлар ҳам иссиқхон а  газларини тарқатувчи асосий воситалардир. Маълумотларга  қ араганда, автомбиль, автобус ва мотоцикллар  е рдан қазиб олинаётган бензиннинг 62 фоизи ни  сарфлар экан. Атмосферага кўтарилаётган карбонат ангидрид ташлaнмалa ри нинг  13 ф оизи автомобиллар  ҳ иссасига тўғри келмоқда.  Ҳ ар бир автомобиль  300  киловаттгача тутун аралаш заҳарли иссиқ газ чиқаради. Бу қишда кўп қаватли yйларни иситишга етадиган даражадаги энергиядиp.     

Бугун асосан инсон омили туфайли юзага келаётган иқлим ўзгаришлари хайвонот ва наботот олами тақдирига ҳам хавф сола бошлагани кеч кимга сир эмас. АҚШ Геология хизмати ҳузуридаги “Ёввойи табиатни ўрганиш маркази” экологлари сўнгги йигирма йил давомида Арктикадаги иқлим ўзгаришлари жараёнини кузатиб, оқ айиқларнинг сони кескин камайганини аниқлади. Олимлар Арктикадаги музликларнинг эриши, турли антропоген омиллар туфайли оқ айиқлар 2025 йилга келиб бутунлай қирилиб кетиши мумкинлигини башорат қилишмоқда. Мутахассислар фикрича, фақат иссиқхона газлари миқдорини камайтириш ҳисобигагина мазкур жониворларни сақлаб қолиш мумкин. Глобал исиш билан боғлиқ муаммоларни бартараф этиш учун, биринчи навбатда, иссиқхона газлари эмиссиясини назорат қилиш мажбуриятини олган мамлакатлар эмиссия меъёрларини камайтиришни бошлашлари керак. Саноатлашган мамлакатлар, компаниялар қазилма, ёқилғи ва бойитилган материалларни самаралироқ ишлатадиган янги технологияларга, шунингдек, шамол, сув, қуёш каби қайта тикланадиган энергия манбаларига ўтишлари зарур. 

Атмосферада иссиқхона газлари миқдорини камайтиришнинг яна бир муҳим йўли — бу транспорт, турар-жой қурилиши камда чиқиндиларни қайта ишлаш. Бироқ сайёрамиз экологик мусаффолигини таъминлаш, иқлим ўзгаришларининг олдини олиш, биохилма-хилликни сақлашга қаратилган ҳужжатларга қўшилган давлатларнинг барчаси ҳам зиммаларидаги мажбуриятларни сидқидилдан бажармаяпти. Башарти, инсоният бугун иқлим ўзгаришининг олдини олиш борасида изчил саъй-ҳаракатларни амалга оширмас экан, сайёрамиз келажакда экологик таҳдидлар комига тушиб қолиши ҳеч гап эмас. Бу эса дунё камжамиятидан амалий чора тадбирларни ҳозирданоқ янада кучайтиришини талаб этади. 

Айнан мазкур экологик сана муносабати билан Фарғона вилоят экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши бошқармаси томонидан ҳам профилактик тадбирлардан ташқари, ёш авлоднинг экологик маданиятини ошириш мақсадида олий ва ўрта махсус ўқув юртлари ва мактабларда бир қанча кўрик танлов, “Очиқ дарс” ва давра суҳбатлари ўтказилиши режалаштиирилган. 

Хуллас, ер юзида иқлим ўзгариши билан боғлиқ муҳим табиий воқеликларни аҳолига тезкор етказиб бориш, жумладан, об-ҳаво ҳолати билан боғлиқ маълумотларни оммага ошкор қилишга жиддий эътибор берилмоқда. Шундай экан, ахборот асрида атроф-муҳитда юз бераётган ҳодисалардан огоҳ бўлайлик.

Анваржон Ашуров,

Фарғона вилояти экология, атроф-муҳитни 

муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши 

бошқармаси бошлиқ ўринбосари.

Гулноза Тўхтасинова,

бошқарма матбуот котиби.